صحافی بهعنوان هنر و صنعت به هم پیوستن صفحات کتاب، مجله، اوراق، لوح فشرده و سایر موارد چاپی از تاریخچه غنی و کهن مرتبط با هزاران سال پیش برخوردار است. بطوریکه اولین نمونههای کتب صحافی شده، در تمدنهای باستانی مانند مصر باستان، بینالنهرین و چین کشف شدهاند و این فرایند بهمنظور یکجا نگاهداشتن صفحات و جلوگیری از فرسوده یا پاره شدن و تسهیل استفاده از آنها انجام میشد.
اولین کتابهای موجود در جهان، رولهای پاپیروس مصری بودند که از ستونهای حاوی خطهای نوشتاری باستانی تشکیل میشدند. اولین نسخه از این دستنوشتهها به ۲۵ سال قبل از میلاد برمیگردد و تا دوران مسیحیت نیز از محبوبیت بسیاری برخوردار بودند.
بااینحال، در این دوره، صنعت کاغذ یا کتاب دستخوش تحولات مثبتی شد و کاغذ پوست بهعنوان جایگزین رولهای پاپیروس مصری انتخاب شد. بطوریکه کلمات نگارش شده روی کاغذها در ستونهای موازی چیده میشدند و از خطوط عمودی برای جداسازی یک ستون از ستون دیگر استفاده میکردند. درنهایت این الگوی نوشتاری خاص باعث ایجاد ایده برش پوستهها به صفحات صاف شامل سه یا چهار ستون شد و بعدها این الگو به کتابهای امروزی تبدیل گشت.
مراحل تکامل صحافی
کتابها از قدیمالایام بخشی از جهان بودهاند، و بنابراین نیاز به پیوند آنها با هم از آن زمان وجود داشته است. بهگونهای که رولهای پاپیروس مصری در یک صحافی لولهای ذخیره و پوستها نیز اغلب در یک رول پیچیده و با یک روبان محکم میشدند و بهمرورزمان مردم به این نتیجه رسیدند که پوستههای برش خورده در حالت لولهای از دوام بیشتری برخوردار هستند.
در قرن دوم میلادی با اختراع کاغذ در چین، صحافی نیز دچار تحولات زیادی شد. در ابتدا، کتابهای کاغذی با استفاده از همان روشهای قدیمی صحافی میشدند. اما بهتدریج، روشهای جدیدی برای صحافی این نوع اوراق ابداع شد. یکی از این روشها، صحافی با استفاده از نخ بود که در قرن هشتم میلادی در چین ابداع شد.
اما در قرونوسطی، صحافی شکل پیچیده و متفاوتتری به خود گرفت. در آن زمان، کتابها بهعنوان آثاری مقدس و ارزشمند تلقی میشدند و به همین دلیل، صحافی آنها نیز بادقت و مهارت خاصی انجام میشد. بهگونهای که کاتبان و صنعتگران رهبانی در صومعهها با استفاده از موادی مانند چرم، ورق طلا و جواهرات گرانبها نسبت به تزیین کتب اقدام کرده و از جلدهای متنوعی از جمله جلد چرمی، جلد چوبی و جلد فلزی برای آنها استفاده مینمودند؛ لذا این نوع صحافی در عین دشواری و پیچیدگی بازتابی از سنتهای هنری و مذهبی آن دوره محسوب میشدند.
مدتها بعد، اختراع ماشین چاپ توسط یوهانس گوتنبرگ در قرن پانزدهم، انقلابی در صنعت چاپ ایجاد کرد و همچنان با پیشرفت کتابها، تکنیکها و اصول استاندارد صحافی نیز توسعه یافتند و دوخت صفحات به یکدیگر و چسباندن آنها به جلد، به یک روش استاندارد تبدیل شد.
انقلاب صنعتی قرن نوزدهم، تغییرات قابلتوجهی در صنعت صحافی ایجاد کرد. استفاده از مواد جدیدی همچون پارچه و کاغذ، صحافی کتاب را مقرونبهصرفهتر نمود و در دسترس مخاطبان بیشتری قرارداد و روشهای تولید مبتنی بر ماشین، جایگزین بسیاری از تکنیکهای سنتی صحافی با دست شدند.
در عصر امروزی، با اینکه فناوریهای جدیدی از جمله چاپ دیجیتال و کتابهای الکترونیکی ظهور پیدا کردهاند و نحوه استفاده و توزیع اطلاعات مکتوب را بهکلی تغییر دادهاند؛ اما همچنان صحافی سنتی به دلیل سابقة زیاد و مهارت بالای صحافان در این روش، موردتوجه بسیاری از افراد و صنایع قرار میگیرد.
صحافی در ایران
صحافی در ایران نیز از زمانهای دور وجود داشته و در طول تاریخ، هنرمندان ایرانی در این زمینه آثار ارزشمندی خلق کرده و از مهارت و ذوق بالایی برخوردار بودند. در دوران ساسانیان، کتابها از پوست حیوانات ساخته و با میخهای کوچک به هم متصل میشدند. در دوران اسلامی نیز، کتابهای کاغذی با استفاده از روشهای مختلف صحافی میشدند.
در دوره صفویه، صحافی در ایران به اوج شکوفایی خود رسید. در این دوره، کتابهای ارزشمندی با استفاده از جلدهای نفیس و تزیینی صحافی میشدند. از جمله کتابهای ارزشمندی که در این دوره صحافی شدهاند، میتوان به شاهنامه فردوسی، خمسه نظامی و دیوان حافظ اشاره کرد.
در دوران قاجار نیز همواره صحافی کتب و اوراق رواج داشت تا زمانی که در دوره پهلوی، صحافی در ایران تحتتأثیر صحافی اروپایی قرار گرفت. در این دوره، از روشهای جدید صحافی مانند صحافی ماشینی استفاده میشد.
امروزه نیز این امر بهصورت صنعتی و دستی انجام شده و هنرمندان صحاف ایرانی در این صنعت همچنان پیشرو هستند.
انواع صحافی در ایران و جهان
بهطورکلی فرایند صحافی به دو صورت سنتی و ماشینی انجام میشود. در صحافی سنتی از روشهای دستی مانند تهدوزی و تهچسب استفاده میگردد که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت:
صحافی به روش تهدوزی
صحافی تهدوزی، قدیمیترین نوع صحافی محسوب میشود که در ایران و جهان رواج داشته است. در این نوع صحافی ابتدا صفحات کتاب به ترتیب شمارهگذاری میشوند. سپس، نخی از وسط صفحات رد شده و با گرههای محکمی بسته میشود. در نهایت، جلد کتاب روی صفحات دوخته شده قرار میگیرد.
صحافی تهدوزی، دوام و استحکام بالایی دارد و برای کتابهای ارزشمند و نفیس بکار گرفته میشود.
صحافی تهچسب
صحافی تهچسب، نسبت به صحافی تهدوزی نوع جدیدتری از صحافی محسوب میشود که در سال 1950 ارائه شد. در این نوع صحافی، صفحات کتاب با استفاده از چسب به هم متصل میشوند. برای انجام این فرایند، ابتدا صفحات کتاب به ترتیب شمارهگذاری میشوند. سپس، چسبی به پشت صفحات مالیده شده و صفحات کتاب به هم چسبانده میشوند. در نهایت، جلد کتاب روی صفحات چسبیده شده قرار میگیرد.
صحافی ماشینی
صحافی ماشینی، نوع جدیدی از صحافی است که در اوایل قرن بیستم ابداع شد. در این نوع صحافی، از ماشینهای صحافی برای انجام مراحل مختلف صحافی استفاده میشود. صحافی ماشینی، نسبت به صحافی دستی، سریعتر و سادهتر انجام شده و از نظر هزینه نیز بسیار مقرونبهصرفهتر است.
فروشگاه ماشینهای اداری شالچیان بهعنوان اولین واردکننده ماشینهای اداری روز دنیا همراه با گارانتی و خدمات پس از فروش در نقاط مختلف ایران فعالیت میکند. این مجموعه با ارائه دستگاههای صحافی متنوع توانسته است رضایت کاربران را با انواع نیازها و سلیقهها به دستگاههای صحافی کسب نماید.