چاپ یا کلیشه طلاکوب، نوعی چاپ مجلل است که به شیوه لتر پرس انجام می‌شود. این کلیشه طلاکوبی، یک نوع چاپ داغ محسوب می‌شود که در رنگ‌های نقره‌ای، طلایی، آبی، قرمز وجود دارد.
تاریخچه صحافی طلاکوب به قرن‌ها پیش، باز می‌گردد. به‌گونه‌ای که اولین نمونه‌های صحافی طلاکوب در مصر باستان یافت شده و در آن زمان، از طلا برای تزیین جلد کتاب‌های مذهبی و سایر آثار هنری استفاده می‌شد.
در قرن‌های بعد، صحافی طلاکوب در سایر نقاط جهان نیز رواج یافت و در ایران، صحافی طلاکوب در دوره صفویه به اوج خود رسید. در آن زمان، هنرمندان اصفهانی از طلا برای نما دادن به جلد قرآن‌ها، کتاب‌های خطی و سایر آثار هنری استفاده می‌کردند.
در قرن نوزدهم، با پیشرفت صنعت چاپ، صحافی طلاکوب نیز دچار تحولاتی شد و در قرن بیستم نیز صحافی طلاکوب همچنان به‌عنوان یک هنر و صنعت ارزشمند ادامه یافت.
اما امروزه، صحافی طلاکوب همچنان به‌عنوان یک هنر و صنعت محبوب در سراسر جهان شناخته می‌شود و آن را برای تزیین انواع جلدهای کاغذی، چرمی، چوبی و… بکار می‌گیرند.
انواع دستگاه صحافی طلاکوب
دستگاه صحافی طلاکوب از گذشته تاکنون دچار تحول و تغییرات مختلفی از نظر امکانات و عملکرد شده و در نهایت به دودسته ماشینی و دستی تقسیم‌بندی‌شده است.
دستگاه طلاکوب دستی
دستگاه طلاکوب دستی ساده‌ترین نوع دستگاه طلاکوب بوده و برای استفاده در تیراژهای کم مناسب است. این دستگاه‌ها از یک‌پایه، یک غلتک، یک پرس و یک کلیشه تشکیل شده‌اند.
برای استفاده از دستگاه طلاکوب دستی، ابتدا باید کلیشه را روی غلتک قرار دهید. سپس، کاغذ یا ماده موردنظر را روی کلیشه بگذارید و پرس را پایین بیاورید. فشار پرس باعث می‌شود که طرح کلیشه روی کاغذ یا ماده موردنظر منتقل شود.
دستگاه طلاکوب اتوماتیک
دستگاه طلاکوب اتوماتیک برای استفاده در تیراژهای بالا کاربرد دارد. این دستگاه‌ها از یک سیستم کنترلی، یک غلتک، یک پرس و یک کلیشه تشکیل شده‌اند.
برای استفاده از دستگاه طلاکوب اتوماتیک، ابتدا باید کلیشه را روی غلتک قرار دهید. سپس، کاغذ یا ماده موردنظر را روی کلیشه گذاشته و دکمه شروع را فشار دهید. سیستم کنترلی دستگاه، فشار و دمای موردنیاز برای طلاکوب را به‌صورت خودکار تنظیم می‌کند.
انواع کلیشه طلاکوب
برای استفاده از دستگاه طلاکوب، ابتدا باید کلیشه ساخته شود. کلیشه‌ها از مواد مختلفی فلز، پلاستیک و فوم ساخته می‌شوند که هر نوع آنها دارای ویژگی‌های خاص خود هستند. پس از ساخت کلیشه طرح موردنظر روی آن حکاکی می‌شود. از انواع کلیشه می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- کلیشه فلزی: کلیشه فلزی از دوام و ماندگاری بالایی برخوردار است و برای استفاده در تیراژهای بالا کاربرد دارد.
- کلیشه پلاستیکی: کلیشه پلاستیکی ارزان‌تر از کلیشه فلزی است و در تیراژهای کم استفاده می‌شود.
- کلیشه فومی: کلیشه فومی انعطاف‌پذیری بالایی دارد. این نوع کلیشه برای ایجاد طرح‌های پیچیده و برجسته مناسب است.
مزایا و معایب استفاده از دستگاه‌های صحافی طلاکوب
مزایا:
- طلاکوب باعث افزایش زیبایی و ارزش اوراق صحافی شده توسط آن می‌شود.
- طلاکوب می‌تواند برای ایجاد طرح‌های متنوع و پیچیده استفاده شود.
- طلاکوب می‌تواند در تیراژهای کم و زیاد مورد استفاده قرار بگیرد.
معایب:
- طلاکوب فرایندی نسبتاً گران‌قیمت است.
- طلاکوب نیاز به مهارت و تجربه دارد.
عوامل مؤثر بر کیفیت چاپ طلاکوب
کیفیت طلاکوب به عوامل مختلفی ازجمله موارد زیر بستگی دارد:
- نوع کلیشه: کلیشه‌های با کیفیت بالا باعث ایجاد طرح‌های طلاکوب با کیفیت و ماندگاری بهتر می‌شوند.
- نوع طلا: طلای خالص‌تر باعث ایجاد طرح‌های طلاکوب با کیفیت بالاتر می‌شود.
- فشار پرس: فشار پرس باید کنترل شده باشد تا طرح کلیشه به‌خوبی روی کاغذ یا ماده موردنظر منتقل شود.
- دمای طلاکوب: دمای طلاکوب باید به‌اندازه کافی بالا باشد تا طلا به خوبی روی کاغذ یا ماده موردنظر ذوب شود.
صحافی طلاکوب سرد و گرم
صحافی طلاکوب گرم و سرد دو روش اصلی برای ایجاد طرح‌های طلاکوب روی اوراق محسوب می‌شوند. در این دو روش، از طلای ورقه‌ای برای ایجاد طرح‌های در نظر گرفته شده، استفاده می‌شود.
صحافی طلاکوب گرم
در صحافی طلاکوب گرم، از حرارت برای ذوب کردن طلا و انتقال آن به سطح موردنظر استفاده می‌شود. در این روش، ابتدا یک کلیشه از طرح ساخته شده و سپس، طلای ورقه‌ای روی کلیشه قرار می‌گیرد. در مرحله بعد، کلیشه با فشار و حرارت پرس و در اثر حرارت، طلا ذوب شده و به سطح کار منتقل می‌شود.
صحافی طلاکوب سرد
در صحافی طلاکوب سرد، از چسب برای اتصال طلای ورقه‌ای به سطح کار استفاده می‌شود. در این روش نیز مانند صحافی طلاکوب گرم ابتدا یک کلیشه ساخته شده و سپس، طلای ورقه‌ای روی کلیشه قرار می‌گیرد. در مرحله بعد، یک‌لایه چسب روی طلای ورقه‌ای مالیده شده و در مرحله آخر، کلیشه با فشار روی سطح موردنظر قرار می‌گیرد.
تفاوت طلاکوب سرد و طلاکوب گرم
طلاکوب‌های سرد، فاقد رول گرم و فشارهای حرارتی هستند و به همین دلیل قیمت بیشتری نسبت به طلاکوب‌های گرم دارند.
از طرفی از نظر کیفیت و مقاومت، طلاکوب گرم دارای استحکام و مقاومت بالاتری است؛ زیرا در برابر ضربات پی‌درپی سیستم، سطح برجستگی و فرورفتگی لازم را برای بالابردن دقت در چاپ به دست آورده است تا جلوة زیبایی داشته باشد. به همین علت بیشتر برای کارهای لوکس و شیک از طلاکوب گرم استفاده می‌شود.
انتخاب روش طلاکوب مناسب به عوامل مختلفی مانند کیفیت، دوام و ماندگاری مدنظر، تنوع طرح و بودجه بستگی دارد.